Deskilling to proces zastępowania ludzkiej pracy przez automatyzację i oprogramowanie. Zjawisko to prowadzi do utraty lub degradacji posiadanych umiejętności oraz do zmian w specyfice danej profesji. W efekcie, do wykonywania zadań, które kiedyś wymagały wysoko wyspecjalizowanych umiejętności, wystarczy teraz prostsze szkolenie i mniejsza wiedza. Zatem deskilling może mieć negatywne konsekwencje zarówno dla jednostek, jak i dla całych społeczeństw.
Przyczyny deskillingu:
- automatyzacja – zautomatyzowanie wielu zadań w przemyśle i usługach prowadzi do eliminacji stanowisk pracy, wymagających określonych umiejętności manualnych;
- standaryzacja pracy – wzrost konkurencji i nacisk na obniżenie kosztów produkcji prowadzą do standaryzacji procesów i upraszczania zadań;
- zmiany technologiczne – szybki rozwój technologiczny wymusza na pracownikach ciągłe uczenie się nowych umiejętności i adaptację do nowych narzędzi pracy; brak chęci lub możliwości dostosowania się do tych zmian może prowadzić do deskillingu;
- zmiany w strukturze zatrudnienia – wzrost znaczenia sektora usług i zmniejszenie roli przemysłu ciężkiego prowadzi do zmiany zapotrzebowania na umiejętności; dodatkowo: wzrost popytu na pracowników z umiejętnościami cyfrowymi i analitycznymi sprawia, że tradycyjne zawody stają się mniej atrakcyjne;
- globalizacja – przenoszenie produkcji do krajów o niższych kosztach pracy powoduje utratę miejsc pracy w krajach rozwiniętych, co może prowadzić – poprzez upraszczanie procesów produkcyjnych – do deskillingu pracowników z krajów rozwiniętych, pierwotnie zatrudnionych w przedsiębiorstwach, które przeniosły produkcję.
Skutki deskillingu:
- spadek produktywności, motywacji i satysfakcji z pracy – osoby tracące swoje umiejętności, mogą odczuwać frustrację i brak satysfakcji z wykonywanej pracy, co z kolei może być przyczyną spadku ich motywacji i zaangażowania;
- utrata kreatywności i innowacyjności – zastępowanie ludzkiej pracy przez automatyzację może prowadzić do utraty kreatywności i innowacyjności, ponieważ maszyny nie zastąpią ludzkiej intuicji i kreatywności;
- bezrobocie – osoby, które utraciły pracę ze względu na deskilling, mogą mieć trudności ze znalezieniem nowego zatrudnienia, co może prowadzić do bezrobocia (również długotrwałego) i – w konsekwencji – do ubóstwa;
- nierówności społeczne – deskilling może pogłębiać nierówności społeczne, ponieważ osoby o niższych kwalifikacjach są bardziej narażone w najlepszym wypadku na zmniejszenie szans na awans i lepsze wynagrodzenie, a w wielu przypadkach – po prostu na utratę zatrudnienia i wykluczenie z rynku pracy.
Jak zapobiegać deskillingowi?
- inwestowanie w edukację i szkolenia – system edukacji powinien być dostosowany do potrzeb rynku pracy i oferować programy szkoleniowe, które pozwolą pracownikom nabyć nowe umiejętności i kompetencje; przedsiębiorstwa powinny inwestować w rozwój swoich pracowników poprzez oferowanie szkoleń i programów edukacyjnych wspierających ich upskilling i reskilling oraz promować pośród nich ideę uczenia się przez całe życie i zachęcać ich do rozwijania umiejętności miękkich, ponieważ w dzisiejszych czasach to one są kompetencjami przyszłości;
- promowanie elastyczności zawodowej i mobilności pracowników – współcześni pracownicy powinni być gotowi do ciągłego uczenia się i zmiany kwalifikacji zawodowych; z kolei pracodawcy powinni promować elastyczność zawodową, umożliwiając pracownikom rozwijanie różnych umiejętności i podejmowanie różnych ról w organizacji;
- tworzenie polityki społecznej wspierającej osoby bezrobotne – osoby, które utraciły pracę ze względu na deskilling, powinny mieć dostęp do programów wsparcia, które pomogą im przekwalifikować się i znaleźć nowe zatrudnienie.
- wspieranie adaptacji do nowych technologii;
- promowanie kreatywności i innowacyjności – tworzenie środowiska sprzyjającego poszukiwaniu nowych rozwiązań oraz rozwojowi nowych produktów i usług;
- tworzenie nowych miejsc pracy, które wymagają wysoko wyspecjalizowanych umiejętności i kreatywności;
- wspieranie przedsiębiorczości – zachęcanie do tworzenia nowych firm i rozwoju nowych technologii.
Deskilling jest poważnym wyzwaniem, przed którym stoją współczesne społeczeństwa. To złożone zjawisko, które ma istotne konsekwencje tak dla pracowników, jak i dla pracodawców. Walka z tym zjawiskiem wymaga kompleksowych działań na poziomie rządowym, edukacyjnym i biznesowym. Ważne jest, aby promować ideę uczenia się przez całe życie, inwestować w edukację, szkolenia i rozwój umiejętności adaptacji do nowych warunków, promować elastyczność i mobilność pracowników oraz tworzyć politykę społeczną wspierającą osoby bezrobotne.
Rola Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji
Zintegrowany System Kwalifikacji (ZSK), jako narzędzie wspierania polityki uczenia się przez całe życie, pomaga zarówno pracownikom, jak i pracodawcom.
Pracodawcy korzystający z rozwiązań oferowanych przez ZSK, mogą łatwo np. zaprojektować stanowisko (lub też ujednolicić opisy stanowisk już istniejących). Dzięki opisom efektów uczenia wymaganych dla danej kwalifikacji, zawartym w opisach kwalifikacji dostępnych w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji, można w prosty sposób – łatwo i obiektywnie – porównać kompetencje pracowników i zidentyfikować luki kompetencyjne w organizacji.
Sektorowe Ramy Kwalifikacji pomagają firmom szerzej spojrzeć na kompetencje branżowe występujące w ich środowisku biznesowym, a dzięki temu – efektywniej zarządzać zasobami ludzkimi i skuteczniej konkurować na rynku pracy. Są źródłem informacji o wymaganych w danym sektorze kwalifikacjach oraz przydatnym narzędziem do tworzenia programów edukacyjnych. Pomagają w budowaniu i rozwoju zespołu, określeniu luk kompetencyjnych i potencjału pracowników. Ułatwiają też przeprowadzenie oceny pracowników.
Pracownicy z kolei mogą, po wykazaniu się podczas procesu zwanego walidacją posiadaniem wymaganych kompetencji, otrzymać wiarygodny certyfikat poświadczający wybraną kwalifikację. Przy czym nie jest ważne, w jaki sposób zdobyli oni wiedzę i umiejętności. Większe znaczenie mają konkretne efekty uczenia się, czyli to, co wiedzą, jakie posiadają umiejętności i kompetencje oraz czy, i w jaki sposób, potrafią je wykorzystać w pracy.
W ramach ZSK powstał też szereg bezpłatnych narzędzi wspomagających planowanie ścieżki kariery, jej zmianę, czy też rozpoznanie swoich kompetencji i podsumowywanie osiągnięć, np. z aplikacji Moje Portfolio, Kompas lub Kompas szkolnictwa branżowego.
Wszystkie kwalifikacje dostępne w ramach ZSK, w tym wolnorynkowe, zgromadzone zostały w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji (ZRK). Można w nim łatwo znaleźć informacje dotyczące np. wymagań, jakie należy spełnić ubiegając się o certyfikat albo jaka instytucja certyfikująca i gdzie przeprowadza walidację.
#FunduszeUE
